_________
 | De Vredessite / Kernwapens 2005 |

Duitse liberalen eisen verwijdering VS-kernwapens

PERSBERICHT PENN-Nl

Utrecht, 25 april 2005 - In navolging van het Belgiese parlement heeft nu ook de Duitse liberale oppositiepartij FDP een motie ingediend in het Duitse parlement voor de verwijdering van Amerikaanse kernwapens van Europees grondgebied. Zoals bekend liggen deze kernwapens in het kader van de NAVO nucleaire oorlogsdoctrine op luchtmachtbases in een zestal landen (Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Italië, Turkije, België en Nederland). In het geval van de zogenaamde non-nucleaire lidstaten van de NAVO (de laatste vijf) worden piloten en vliegtuigen van de respectievelijke luchtmachten opgeleid en gereed gehouden om nucleaire aanvalsvluchten te ondernemen.

Begin mei opent in New York een belangrijke conferentie over nucleaire ontwapening en het tegengaan van de verspreiding van kernwapens en kernwapentechnologie (de toetsingsconferentie van het Non-proliferatie Verdrag 2-27 mei). Op 21 april nam het Belgische Senaat, met het oog op deze conferentie, een resolutie aan waarin o.a. de Belgische regering opgeroepen werd om de Amerikaanse kernwapens te verwijderen van Belgische bodem. ( Zie de goedgekeurde resolutie).

De Duitse oppositiepartij FDP heeft nu ook een resolutie in de Bundestag ingediend, waarin hetzelfde wordt geëist.
In Nederland vindt op dinsdagmiddag 26 april een parlementair debat plaats over de NPV conferentie in New York. Daar wordt vanzelfsprekend de kwestie van de Amerikaanse kernwapens op Volkel vliegbasis aan de orde gesteld (hoewel minister Bot verzuimde om dit onderwerp in zijn brief aan de Kamer aan te kaarten, zie bijlage onderaan.

De argumenten aangedragen door de Belgiese en Duitse parlementariërs zijn overtuigend. Een zogenaamde niet-nucleaire lidstaat van de NAVO kan onmogelijk andere landen die kernwapens dreigen te ontwikkelen (Iran, Noord Korea) de les lezen over nucleaire ontwapening als ze zelf is kernwapens te gebruiken.

Karel Koster, vertegenwoordiger van de niet-gouvernementele anti-kernwapenlobby stelt: “Verwijdering van die kenrwapens van Europees grondgebied zou een eerste stap moeten zijn naar het afstappen van de nucleaire strategie van de NAVO. Dat is een breed gedragen standpunt van de niet-gouvernementele organisaties die in New York aanwezig zullen zijn.”

---

Informatie:
Karel Koster, 06-13223359, www.eurobomb.nl

Karel is tussen 27 april en 8 mei in New York, via email bereikbaar op k.koster@inter.nl.net

---

Bijlage

Brief Minister Bot

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Binnenhof 4
Den Haag

Directie Veiligheidsbeleid,
Afdeling Nucleaire Aangelegenheden en Non proliferatie
Bezuidenhoutseweg 67
Postbus 20061
2500 EB Den Haag

Datum	20 april 2005	Behandeld	DVB/NN
Kenmerk	DVB/NN-135/05	Telefoon	+31 (070) 348 5089
Blad	1/6		Fax		+31 (070) 348 5684


Betreft	Uw verzoek inzake de Toetsingsconferentie van het Non-Proliferatie Verdrag	


Graag bied ik u hierbij de reactie aan op uw verzoek van 4 maart 2005 met 
kenmerk 05-BuZa-18 inzake de Toetsingsconferentie van het Non-Proliferatie 
Verdrag (NPV) die van 2 tot en met 27 mei 2005 te New York zal 
plaatsvinden. Alvorens de Nederlandse inzet tijdens de NPV-
Toetsingsconferentie toe te lichten, zal ik kort ingaan op de stand van 
zaken rondom de voorbereiding van de conferentie. Vervolgens zal ik ingaan 
op het internationale krachtenveld ten aanzien van een aantal specifieke 
onderwerpen dat in het kader van het NPV speelt, waarna ik de inspanningen 
van zowel Nederland als de Europese Unie om van de Toetsingsconferentie 
een succes te maken zal toelichten. Tenslotte zal ik kort vooruitblikken 
op de conferentie zelf, en op de Nederlandse inzet in New York.

Algemeen
Zoals bekend vinden NPV-Toetsingsconferenties eens in de vijf jaar plaats. 
Tijdens deze conferenties wordt de werking van het verdrag getoetst en 
wordt beoordeeld of de doelstellingen van het verdrag worden 
verwezenlijkt. De vorige NPV Toetsingsconferentie vond in 2000 plaats. 
Tijdens deze conferentie werd met consensus een slotdocument aangenomen 
waarin het belang van volledige en effectieve implementatie van het NPV 
voor de bevordering van internationale vrede en veiligheid werd 
onderstreept. Voorts werden nadere afspraken gemaakt met betrekking tot 
implementatie van het verdrag in alle drie pijlers van het NPV: 
ontwapening, non-proliferatie en het vreedzaam gebruik van nucleaire 
energie. Meest in het oog springende afspraak waren de zogenaamde 'dertien 
stappen op weg naar nucleaire ontwapening'. De Toetsingsconferentie in 
2000 besloot tevens dat het toetsingsproces als zodanig moest worden 
versterkt door een specifiek mandaat te geven aan de Voorbereidende 
Commissie (PrepCom) in 2004 om aanbevelingen te doen aan de volgende 
Toetsingsconferentie in 2005.

Stand van zaken 
De aanstaande zesde Toetsingsconferentie dient dus een evaluatie te geven 
van de ontwikkelingen op het gebied van non-proliferatie, kernontwapening 
en vreedzaam gebruik van kernenergie in de afgelopen vijf jaar, en zo 
mogelijk afspraken te maken voor de komende vijf jaar. De voorbereidende 
vergadering (PrepCom) in 2004 had hiervoor, als gezegd, aanbevelingen 
moeten doen. Zoals ik reeds schreef in mijn brief aan de kamer van 1 
september 2004 (met kenmerk 29 200 V, nr 101) slaagde de PrepCom daar niet 
in. Er werd slechts overeenstemming bereikt over een beperkt aantal 
procedurele en organisatorische aspecten. Over bijvoorbeeld de agenda van 
de Toetsingsconferentie, of het aantal in te stellen 'subsidiary bodies' 
kon men het niet eens worden. Ik sprak hierover reeds mijn teleurstelling 
uit en gaf aan dat de vooruitzichten op een succesvolle 
Toetsingsconferentie mede daardoor niet rooskleurig waren. Tegelijkertijd 
onderstreepte ik dat het magere resultaat van de PrepCom niet 
noodzakelijkerwijs een mislukte Toetsingsconferentie hoefde te betekenen, 
gezien het onverwacht succesvolle verloop van de conferentie in 2000. Ook 
de daaraan voorafgaande PrepCom in 1999 was immers weinig succesvol.

De beoogde voorzitter van de Toetsingsconferentie, de Braziliaanse 
ambassadeur Sergio Duarte, consulteert momenteel nog intensief over de 
agenda en het werkprogramma van de conferentie. Zijn streven, dat door 
Nederland wordt gesteund, is om in de week voorafgaand aan het algemeen 
debat in informeel overleg overeenstemming te bereiken over de agenda, en 
vervolgens tijdens de eerste zittingsdag het werkprogramma aan te nemen. 
Idealiter zou dan tevens reeds overeenstemming zijn bereikt over de in te 
stellen subsidiaire organen (werkgroepen waarin met betrekking tot een 
specifiek thema besprekingen worden gevoerd). Tijdens zijn bezoek aan 
Nederland op 30 maart jl. lichtte ambassadeur Duarte de laatste stand van 
zaken met betrekking tot de voorbereidingen toe. Hij was voorzichtig 
positief over het bereiken van overeenstemming over de agenda en het 
werkprogramma. Over de in te stellen subsidiaire organen bestonden nog 
verschillen van inzicht tussen de verschillende door Duarte geconsulteerde 
partijen. Nederland heeft ambassadeur Duarte toegezegd de oprichting van 
deze organen te kunnen steunen als mag worden verwacht dat deze ook 
daadwerkelijk kunnen bijdragen aan het bereiken van een inhoudelijk 
resultaat. Nederland heeft ambassadeur Duarte er in meer algemene zin van 
verzekerd dat Nederland zijn aanpak om de conferentie tot een succesvol 
eind te brengen steunt en dat de Nederlandse delegatie graag bereid zal 
zijn nauw met hem samen te werken in New York om het welslagen van de 
conferentie te bevorderen.

Krachtenveld
Ondanks het vertrouwen in de beoogde voorzitter van de conferentie is er 
ook reden tot  zorg. In de afgelopen vijf jaar heeft een aantal 
ontwikkelingen het bestaande non-proliferatie bouwwerk negatief beïnvloed. 
In de eerste plaats betreft het hier ernstige nalevingsvraagstukken: de 
ontdekking van een niet bij het Internationaal Atoomagentschap (IAEA) 
aangemeld nucleair programma in Iran, de aankondiging van Noord-Korea eind 
2002 dat het uit het NPV zou treden, de recente verklaringen van datzelfde 
land dat het over nucleaire wapens zou beschikken, de ontdekking van het 
Khan-netwerk dat clandestien nucleaire technologie verhandelde, en 
tenslotte het nucleaire programma van Libië dat aan het licht is gekomen, 
hoewel er over Libië ook positief nieuws te melden valt. Daarnaast is er 
op het gebied van kernontwapening weinig vooruitgang geboekt: in de 
Ontwapeningsconferentie te Genève zijn nog steeds geen onderhandelingen 
aangevangen over een verdrag ter stopzetting van de productie van 
splijtstoffen voor explosiedoeleinden (Fissile Material Cut-off Treaty, 
FMCT), het Alomvattend Kernstopverdrag (Comprehensive Test Ban Treaty, 
CTBT) is nog steeds niet in werking getreden, en een aantal 
kernwapenstaten blijft zijn arsenalen moderniseren, hetgeen er niet op 
duidt dat zij er binnen afzienbare tijd afstand van zullen wensen te doen. 
Los van deze ontwikkelingen blijft het spanning in het regime veroorzaken 
dat India, Pakistan en Israël altijd buiten het NPV zijn gebleven. 

In de ogen van sommige kernwapenstaten is het eigen bezit van kernwapens 
niet zozeer het probleem, maar ligt de prioriteit vooral bij het voorkomen 
van verdere verspreiding van kernwapens. Veel niet-kernwapenstaten zijn 
juist van mening dat te weinig voortgang wordt geboekt met het nakomen van 
de afspraken op het gebied van kernontwapening. Er dreigt dan ook een 
polarisatie bij de komende Toetsingsconferentie waarbij de oorspronkelijke 
'uitruil' die aan het NPV ten grondslag ligt, te weten de belofte af te 
zien van het nastreven van kernwapens in ruil voor kernontwapening en 
vreedzaam gebruik van nucleaire energie, onder druk staat. De kans is 
aanwezig dat op het gebied van kernontwapening de in 1995 en 2000 
overeengekomen 'Principles and Objectives' en '13 practical steps' op weg 
naar nucleaire ontwapening niet zullen kunnen worden herbevestigd, hetgeen 
door veel landen, waaronder Nederland, als achteruitgang zal worden 
gezien. 

Nederlandse inzet 
Nederland zet zich in voor een succesvolle Toetsingsconferentie, waarbij 
tenminste het belang van het NPV als hoeksteen van het mondiale systeem 
voor non-proliferatie en kernontwapening, en de centrale rol van het IAEA 
daarin, worden herbevestigd. Het belang van de tijdens de voorgaande 
Toetsingsconferenties gemaakte afspraken over het tegengaan van nucleaire 
proliferatie en bevordering van kernontwapening zou daarbij moeten worden 
benadrukt. Waar nodig en mogelijk zouden nieuwe afspraken moeten worden 
gemaakt om de dreiging die van (clandestiene) nucleaire wapenprogramma's 
uitgaat aan te pakken. Dit alles zou zijn weg moeten vinden in een bij 
consensus aanvaard slotdocument. 

Gezien de druk waaronder het non-proliferatieregime momenteel gebukt gaat, 
is dit bepaald geen sinecure. Er zijn meerdere deelonderwerpen waarop het 
zeer lastig zal worden om consensus te vinden over de weg vooruit. Daarbij 
denk ik met name aan het CTBT, waarvan het overgrote deel van de 
verdragspartijen voorstander is, maar  met name de Verenigde Staten een 
afwijkend standpunt inneemt. Zowel mijn voorganger als ikzelf hebben de 
Nederlandse zorgen over dit standpunt regelmatig bij de Amerikaanse 
regering onder de aandacht gebracht. Ik heb dit onderwerp onlangs ook in 
de Ontwapeningsconferentie te Genève aan de orde gesteld, waarbij ik 
tevens heb opgeroepen spoedig te starten met onderhandelingen over een 
FMCT en verder heb aangedrongen op voortgang in de discussie over 
nucleaire ontwapening. Tevens heb ik gepleit voor een grotere 
verantwoording en transparantie aan de zijde van de kernwapenstaten op het 
gebied van reducties in hun nucleaire arsenalen. 

Ook de kwestie Iran zal de gemoederen tijdens de conferentie bezighouden 
omdat dit  de kern van het NPV raakt: in hoeverre kan een land nog 
aanspraak maken op uitoefening van het onvervreemdbare recht op vreedzaam 
gebruik van kernenergie en gerelateerde activiteiten, indien ernstige 
twijfels bestaan of ditzelfde land zich wel houdt aan de verbodsbepalingen 
op het gebied van nucleaire proliferatie? In het kielzog van de discussies 
over Iran die de afgelopen jaren in de IAEA Bestuursraad zijn gevoerd, 
zijn in verschillende fora voorstellen gedaan om het recht op vreedzaam 
gebruik van kernenergie te conditioneren, teneinde de mogelijkheden om 
onder dit mom te werken aan een clandestien wapenprogramma te beletten. 
Zowel de Directeur Generaal van het IAEA, ElBaradei, als de Amerikaanse 
president Bush hebben in 2004 voorstellen gedaan om de splijtstofcyclus 
minder kwetsbaar te maken voor proliferatie. Deze voorstellen kwamen reeds 
kort maar niet conclusief aan de orde tijdens de PrepCom in 2004 (referte 
mijn brieven aan de kamer van 26 april en 1 september 2004, kenmerk buza 
040151, respectievelijk 29 900 V, nr 101). 

Ter uitwerking van deze voorstellen heeft een door DG Elbaradei ingestelde 
expertgroep inmiddels aanbevelingen gedaan over de mogelijke multilaterale 
benaderingen van de nucleaire brandstofcyclus, waaronder het onderbrengen 
van verrijkings- of opwerkingsactiviteiten in multinationale verbanden 
onder strikte controle van het IAEA (het zogenaamde MNA-rapport: 
'Multilateral Nuclear Approaches'). Nederland verwelkomt dit rapport in 
algemene zin, maar acht, net als veel partners, de Toetsingsconferentie te 
vroeg om hierover reeds inhoudelijke besluiten te nemen. Nederland neemt 
actief deel aan de discussies binnen het IAEA en  de Nuclear Suppliers 
Group (NSG) om de IAEA-waarborgovereenkomsten, inclusief een Additioneel 
Protocol, tot verificatiestandaard en voorwaarde voor levering van 
nucleaire technologieën te maken. De Toetsingsconferentie zou dit streven 
kunnen verwelkomen en ondersteunen. Binnen de context van het NPV zijn 
inmiddels ook voorstellen gedaan om uittreding uit het NPV-verdrag te 
bemoeilijken, of in ieder geval de politieke prijs daarvan te verhogen. 
Nederland verwelkomt deze laatste discussie, mits deze er niet toe leidt 
dat de facto een gebruiksaanwijzing voor uittreding wordt opgesteld. 

Andere voorbeelden van initiatieven om nucleaire proliferatie te 
bemoeilijken zijn het door de Verenigde Staten geïnitieerde 'Proliferation 
Security Initiative' gericht op de onderschepping van verdachte ladingen - 
waaraan Nederland deelneemt -, VN-Veiligheidsraadresolutie 1540 tegen de 
verspreiding van massavernietigingswapens naar niet-statelijke actoren, en 
de Haagse Gedragscode tegen de verspreiding van ballistische raketten 
(HCOC). Deze op initiatief van Nederland in 2002 totstandgekomen 
gedragscode is het eerste multilaterale normatieve instrument op dit 
terrein en bestrijkt ook ballistische raketten die geschikt zijn voor het 
afleveren van een nucleaire lading. Nederland beoordeelt de verschillende 
initiatieven en eventuele deelname daaraan mede vanuit de doelstelling van 
effectief multilateralisme: indien er een probleem is dan dient daar 
daadwerkelijk iets aan te worden gedaan, waarbij het initiatief soms 
(zoals bij PSI en de HCOC) genomen moet worden door een kleinere groep 
kernlanden. Daarnaast moeten ook de overkoepelende structuren worden 
versterkt. Dit betekent dat het IAEA over afdoende financiële en personele 
middelen zal moeten kunnen beschikken om zijn belangrijke taken goed te 
kunnen verrichten. Verder is Nederland voorstander van een krachtige rol 
van de VN-Veiligheidsraad in gevallen waar het NPV ernstig wordt 
geschonden.

Tijdens de Toetsingsconferentie zal Nederland in eerste instantie in EU-
kader  opereren. Binnen de Europese Unie wordt gewerkt een 
Gemeenschappelijk Standpunt en een Gemeenschappelijke Verklaring. 
Nederland is van mening dat de Unie een belangrijke rol kan spelen tijdens 
de conferentie omdat de EU immers zowel kernwapenstaten, NAVO-leden als 
leden van de Nieuwe Agenda Coalitie (New Agenda Coalition, NAC) telt. 
Nederland zal de inspanningen van het Luxemburgse voorzitterschap van de 
Unie tot behoud van de eenheid binnen de EU actief ondersteunen. 

In het verlengde van het EU-standpunt zal Nederland, evenals tijdens de 
afgelopen twee PrepComs, samen met Noorwegen en België een nieuwe versie 
van het zogenoemde 'NAVO-3 paper' indienen waarin het behoud van de 
integriteit van het NPV en het belang van voortgang op een aantal dossiers 
wordt onderstreept, en voorstellen voor compromistaal worden aangedragen. 
Getracht wordt wederom de steun voor dit paper onder de andere niet-
kernwapenstaten binnen de NAVO te verbreden. Nederland zal verder onder 
meer met landen van de NAC in contact treden om de mogelijkheden van 
samenwerking ten behoeve van een succesvolle uitkomst van de 
Toetsingsconferentie te bezien. Deze samenwerking zou mede gebaseerd 
kunnen zijn op de VN-resolutie van de NAC in 2004, waar Nederland voor 
heeft gestemd (zie mijn antwoord op kamervragen van de leden Karimi, 
Koenders en Van Bommel, aanhangsel bij de handelingen nr 235, vergaderjaar 
2004-2005). 

Tenslotte zal Nederland, evenals bij voorgaande toetsingsconferenties, als 
lid van een informele groep van tien landen (Australië, Canada, 
Denemarken, Hongarije, Ierland, Oostenrijk, Nieuw-Zeeland, Noorwegen en 
Zweden) in Wenen een aantal papers met inhoudelijke aanbevelingen aan de 
voorzitter aanbieden, over met name de meer technische aspecten van de 
uitvoering van het NPV, zoals nucleaire veiligheid, waarborgen- 
overeenkomsten en additionele protocollen, vreedzame nucleaire 
samenwerking en exportcontroles. 

De Minister van Buitenlandse Zaken,


Dr. B.R. Bot

_____
menu | dDH