24-3-2017 Kerk en Vrede schreef een brief aan de a.s. formateur om de kracht van geweldloosheid onder de aandacht te brengen. Kerk en Vrede is bezorgd over het toenemende geloof in bewapening en geweld en meent dat dit eerder leidt tot meer dan tot minder gevaar voor de veiligheid van de wereldsamenleving.

Tekst van de brief:

Zeer geachte (in)formateur,

Binnenkort gaat u met partijen om tafel zitten in een tijd dat er wereldwijd veel wapengekletter plaats vindt. Daarom willen wij, als leden van de 93 jaar oude pacifistische organisatie Kerk en Vrede, u een aantal aanbevelingen en vragen meegeven ten aanzien van de Nederlandse defensiebegroting en de besprekingen over een Europees leger.

1. Wij pleiten voor een grondige analyse van geweld

Aan alle inspanningen voor defensie ligt het geloof ten grondslag dat defensie voor veiligheid zorgt. Maar is dat wel zo? Waar is dat geloof op gebaseerd? Kerk en Vrede meent dat dit een hardnekkig bijgeloof is en een ontkenning van de feiten en ervaringen. Wij wijzen dan ook de hier en daar voorgestelde reactivering van militaire dienstplicht af. Dit geldt ook voor het openstellen van militaire dienstplicht voor vrouwen vanwege het 'gelijkheidsbeginsel'. In plaats daarvan pleiten wij voor een grondige analyse van wat geweld is, hoe het ontstaat en welke rol defensie daarbij speelt.

2. Wij pleiten voor een grondige analyse van de vredesmissies in landen als Irak en Afghanistan

Er zijn inmiddels vele boeken en artikelen geschreven over de effecten van de missies in onder andere Irak en Afghanistan. Daaruit blijkt dat er veel vraagtekens geplaatst kunnen worden bij de effectiviteit van deze gevechts- en opbouwmissies. Tot op heden heeft dit echter niet geleid tot een herbezinning.

3. Wij dringen aan op een constructief overleg met Rusland als antwoord op de oplopende spanningen tussen Europa en Rusland

Rusland wordt als schuldige aangewezen bij de oplopende spanningen met Europa. Maar welke rol speelt West Europa hier zelf bij? Is het voortbestaan en de uitbreiding van de NAVO alleen al geen daad van agressie richting Rusland? In ieder geval kan Rusland het zo ervaren. Het is niet de eerste keer dat vanuit het Westen de aanval geopend werd. Zou het geholpen hebben als in 1991 niet alleen het Warschaupact was opgeheven, maar ook de NAVO? Wij vrezen dat het hameren op een Europese defensiemacht zal leiden tot een nieuwe en wellicht nog heftiger Koude Oorlog. Volgens ons draagt een constructief overleg (niet alleen diplomatiek) met Rusland meer bij aan ontspanning in Europa.

4. Wij menen dat het tijd wordt om de stijgende defensiebudgetten van grootmachten te vervangen door een strategie van wederzijds verzekerde veiligheid

Er is op dit moment bij alle grootmachten sprake van een enorme stijging van de defensiebudgetten. Deze ontwikkeling is gebaseerd op de zogenaamde Mutual Assured Destruction-strategie (MAD-strategie): het dreigen met massavernietigingswapens en de bereidheid deze ook daadwerkelijk te gebruiken om te voorkomen dat de ander als eerste dezelfde wapens gebruikt.

Wij geloven dat dit leidt tot escalatie, tot grootschalige militaire oefeningen met altijd het risico dat ergens een lokaal conflict uitbreekt met wereldwijde gevolgen. Wij roepen daarom op tot een grondige bezinning op de vraag wat veiligheid werkelijk inhoudt en om op basis hiervan een strategie van wederzijds verzekerde veiligheid te ontwikkelen.

5. Wij pleiten voor een grotere nadruk op diplomatie

Een groot gevaar is dat de diplomatieke diensten gemilitariseerd worden: het dreigen met- en gebruiken van geweld komt steeds vaker in de plaats van onderhandelingen en gesprek. Hoewel deze ontwikkeling momenteel meer voor de hand lijkt te liggen dan het plaatsnemen aan de onderhandelingstafel, kan juist dáár kan geweld voorkomen worden, door stappen in elkaars richting te zetten.

6. Wij pleiten voor meer openheid over de wapenindustie

Er is een sterke lobby van de Europese wapenindustrie waarin oud-politici en oud-militairen heel actief zijn. Deze lobbygroep heeft grote invloed op de Europese Commissie. Kerk en Vrede pleit voor het doorzichtig maken van deze kant van de wapenwedloop.

Het is de hoogste tijd dat rapporten van SIPRI (Stockholm International Peace Research Institute) en de organisatie 'Stop de wapenhandel' gelezen en serieus genomen worden.

Hoe kun je bouwen aan vertrouwen in een samenleving als de angst voor de vreemde ander dichtbij, de vreemde mogendheid veraf en de vreemde vluchtelingen die naar ons toe komen, vanuit de politiek en vanuit de wapenindustrie gevoed wordt?

Het is dringend nodig de resultaten van onderzoek naar de wapenexporten naar het Midden Oosten van de afgelopen jaren ter harte te nemen. Europa is een grote leverancier van wapens die in de conflicten in het Midden Oosten gebruikt worden. Het radicaal extremistische Saoedi Arabië geeft er keer op keer blijk van de mensenrechten te minachten. Hoe is te verantwoorden dat dit land een bondgenoot van het Westen is en een van de grootste afnemers van de Europese wapenindustrie?

Een andere mogelijkheid: De kracht van geweldloosheid

Kerk en Vrede gelooft niet in het concept van een permanente oorlog. Wij zijn ongerust over de ontwikkeling waarbij het gebruik van geweld steeds meer centraal komt te staan in het denken over zowel veiligheid als internationale samenwerking. Wij denken dat dit niet leidt tot een grotere veiligheid, maar daarentegen tot een klimaat van angst waarin de wapenindustrie gedijt. Dat concept zorgt voor steeds meer doden, steeds meer vluchtelingen, steeds meer angst.

Wij denken dat het een kwestie van beschaving is om te werken aan een nieuw concept van permanente vrede.

Het bouwen aan vrede door middel van geweldloze actie is in veel conflictsituaties effectief gebleken. De wereld heeft behoefte aan bemiddelaars zoals een Dag Hammarsjköld. Paus Franciscus schreef in december 2016 een brief over 'Geweldloosheid als een stijl voor vredespolitiek'. Anders gezegd: Als je de vrede wilt, bereid je dan ook voor op de vrede met de middelen die daarbij horen.

Wij besluiten graag met een citaat van ons aller Erasmus: Gij wilt oorlog voeren? Onderzoek dan eerst wat vrede en wat oorlog is; wat de eerste voor goeds en de laatste voor kwaads meebrengt; en bereken dan eens of het werkelijk loont de vrede met de oorlog te verwisselen. (uit de Klacht van de vrede).

Vrede en alle goeds,

Henk Baars, voorzitter Kerk en Vrede

Jan Anne Bos, secretaris

Bron: Kerk en Vrede