't Gelag van Fred Delfgauw: Een feestneus voor de vrede?

De opdracht
Na afloop van de voorstelling van 't Gelag ga ik naar de theatermaker, acteur en regisseur Fred Delfgaauw. Ik kan het niet laten hem mijn complimenten te maken voor zijn schitterende voorstelling. Het klikt meteen tussen ons. Hij vertelt: 'Toen ik nog een kind was, zeiden mijn ouders en grootvader dat ik mijn best moest doen oorlog te voorkomen. En dat doe ik nu. Ik vermaak mijn publiek met mijn toneel vol poppen en maskers. Maar ik probeer het ook aan het denken te zetten over geweld en vrede'.

Fred Delfgaauw overtrof wat dit betreft mijn verwachtingen. Ook theatraal is hij uniek. Hij brengt de tekst van de voorstelling, 't Gelag, die hij samen met Rob Bloemkolk (schrijver) en Kathelijne Monnens (vormgeving) maakte, tot leven. Door zijn mond spreken maskers en poppen. Zij worden zowel de vertolkers van zijn gedachten als zijn tegenspelers.
Wij, de toeschouwers, beleven hier de magie van het theater op dubbele wijze. De acteur Fred Delfgauw vereenzelvigt zich niet met zijn personages. Hij blijft zichtbaar. Hij laat in een zogenaamd Vervreemdingseffect zien dat hij de rollen speelt. De maskers en poppen die hij hanteert verdubbelen de vervreemding door te spelen dat zij als mens reageren, maar dit duidelijk niet zijn. Het publiek beleeft een fantastische toneelavond.

Toneelbeeld en Proloog
Voor aanvang zien we op het grote toneel, rechts, twee rekken waaraan op ieder veertien grote en kleine, maar stuk voor stuk expressieve maskers hangen. Links staat een grote bar, die later door een halve draai verandert in een toonbank met kisten vol feestartikelen. Verder staat er eenvoudige attributen: een stoel, een trapje, een rekje en een tafeltje met daarop een pop. Dit wordt geen poppentheater voor kinderen, wel theater voor volwassenen.
Als de lichten in de zaal en op het toneel doven, springt uit het zwarte gat de acteur op. Hij is getooid met twee witte vleugels. Terwijl uit de nok de stem van de vader klinkt, doet de zoon een poging via het trapje op te stijgen. Hij valt. Een (dwaze?) illusie armer. Hiermee is de toon voor het stuk gezet.

De voorstelling
Het gegeven is eenvoudig, maar vernuftig. Somber, maar met humor, zodat er ook gelachen kan worden. Zoon Harry treedt niet in de voetsporen van zijn vader, een kastelein. Zijn feestartikelenwinkel gaat failliet. Hij beleeft dan de tijd van weleer en een zware catastrofe. Dankzij spel, decor en andere theatrale middelen wordt dit gegeven in de voorstelling van 't Gelag op boeiende wijze tot leven gebracht. Net publiek kan aan de metaforen die hierin voorkomen zijn/haar eigen interpretatie geven. Harry Drabben wil na de dood van zijn vader diens café ombouwen tot een feestartikelenwinkel. Op vaders opmerking: 'Met feestmutsen en flapdrollen win je de oorlog niet' antwoordt de zoon: 'Nee pa, daar voorkom je de oorlog mee'.
Harry wil mensen activeren, wil hun fantasie prikkelen. maar hij vergist zich. Vader Jaap wist wel beter. De mensen zoeken wat anders: 't gelag c.q. de vertering, die hen vergetelheid en een roes bezorgt. Harry zet door. Zijn feestartikelen vinden echter geen aftrek. De mensen gaan liever naar een café of zo. F.D. speelt op beeldende wijze dat Harry in zijn verbeelding klanten ontvangt. Hij moet tenslotte toch zijn zaak verkopen.
De pop, die op de stoel lag, komt tot leven. Als vendumeester van de failliete zaak hij bij Harry aan het tafeltje zitten om de inventaris op te maken. Harry zet de kop op zijn hand. Hij steekt zijn arm in de mouw van de poppen laat het hoofd expressief bewegen. Zo praten er twee mannen. Al onderhandelend krijgen zij ruzie. Zo erg dat Harry het masker en de 'arm' van dit onsterfelijke wezen aan een haak hangt.

Harry beleeft vervolgens in een terugblik de gebeurtenissen in het vroegere café van zijn vader. De klanten en de vrouwen verschijnen er nu in hun maskers als echte mensen. Ook de pijnlijkste ervaring beleeft Harry opnieuw. Hij is acht jaar. Een valse vrouwenfiguur, een masker in een unieke creatie van vodden, verleidt hem tot verraad van het Joodse meisje, Rosa, dat zijn ouders verborgen hielden.
Na deze aangrijpende scène weet F.D. met sprankelende humor de oorzaak van oorlog aan te wijzen. Die ligt, vindt hij, in de tegenstelling arm - rijk. Hij legt uit hoe je die kunt oplossen. Op de toonbank stapelt hij links heel grote, rechts zeer kleine cylinders op elkaar, respectievelijk voorstellend: de rijksten en rijken en daarnaast de armsten en armen. Neem, is zijn methode tot oplossing van dit conflict, successievelijk de rijksten en armsten weg tot er twee gelijke partijen overblijven. Dan is er vrede!
Heden en verleden schuiven evenals droom en werkelijkheid in de magie van het theater over en door elkaar. Veelal ontroerend, vaak ernstig, maar ook met een bevrijdende grap.

Slot
Harry's droom is ten einde. Zijn doel om met feestartikelen de oorlog te voorkomen is niet bereikt. De weg naar vrede bleek niet via feestneuzen te gaan. Zijn teleurstelling zet zich om in radeloosheid, redeloos geweld, woede, destructie. Harry smijt alle attributen in het rond. Maskers, poppen en rekken vliegen over het toneel.

• Vader: Ben je daar, Harry?
• Harry: Ja vader, ik ben 't.
• Vader: Met een feestneuzenwinkel...
• Vader is er, maar hij is er niet. Zoals de zoon er niet is, maar hier toch is.
• Vader en zoon vallen elkaar in de armen.
• Ze waren er allebei, maar ze zijn er niet.

Deze voorstelling is voor ieder die vrede als fantasie en werkelijkheid wil beleven bijna een must.

Els Wiertz-Boudewijn (Gendt), februari 1998

 
_____
menu | dDH