26-2-2025 Europa staat voor een belangrijke keuze. Kiest Europa voor militarisering en een harde confrontatiepolitiek met Rusland? Of kiest Europa voor een onafhankelijke koers gericht op ontspanning met Rusland en een evenwichtige veiligheidsstructuur in Europa? We kunnen kiezen voor Michail Gorbatsjovs 'Europese Huis', waarin alle landen van de Atlantische Oceaan tot Vladivostok in vrede met elkaar leven.

Drie jaar oorlog in Oekraïne: Europa de grote verliezer
Marc van de Pitte

Na een wekenlange troepenopbouw aan de grens met Oekraïne, lanceerde Rusland drie jaar geleden een grootschalige militaire invasie in dat land. Drie jaar na de Russische invasie in Oekraïne lijkt Europa de grootste verliezer in het conflict. Terwijl de oorlog voortduurt, wordt de Europese afhankelijkheid van de Verenigde Staten pijnlijk duidelijk, met de vraag of Europa een onafhankelijke koers kan varen.

Oorlogsdoelstellingen
De doelstellingen waren tweevoudig. Rusland voelde zich militair bedreigd door de militaire opbouw in Oekraïne en de groeiende samenwerking met de NAVO. Moskou wilde dat zijn buurland zich neutraal zou opstellen en dat het land gedemilitariseerd zou worden. Daarnaast wilde het de Russischsprekende bevolking vooral in het oostelijk deel van Oekraïne betere bescherming bieden. Sinds de verkapte staatsgreep in 2014 werden de Russischsprekende inwoners van de oostelijke regio Donbas belaagd door extremistische milities en het Oekraïens leger, waarbij 14.000 slachtoffers waren gevallen.

De uitbreiding van de NAVO is de sleutel tot de huidige crisis
De spanningen in de regio rond Oekraïne begonnen nog eerder, meer bepaald op de NAVO-top van Boekarest in april 2008, toen president George W. Bush aankondigde dat Oekraïne en Georgië lid zouden worden van het bondgenootschap - een zet die door Rusland als een existentiële bedreiging werd gezien. Poetin waarschuwde toen dat Oekraïne zonder de Krim en de oostelijke regio's lid zou kunnen worden, maar de VS negeerde deze rode lijn en zette door om van Oekraïne een Westers bolwerk aan de Russische grens te maken.

De crisis escaleerde verder met een door de VS gesteunde opstand in 2014, die leidde tot de val van de pro-Russische president Viktor Janoekovitsj en resulteerde in de bezetting van de Krim en steun aan de opstand in de Donbas-regio. Eind 2021 kwam er een tweede confrontatie toen Oekraïne bijna de facto lid werd van de NAVO, met militaire hulp, training en gezamenlijke oefeningen, wat Rusland ertoe bracht zijn leger langs de Oekraïense grens te mobiliseren.

Volgens heel wat experts is de uitbreiding van de NAVO - iets waar al sinds de jaren 90 voor gewaarschuwd werd - de sleutel tot de huidige crisis, terwijl belangrijke stemmen als Robert Gates, Angela Merkel en Nicolas Sarkozy destijds al waarschuwden voor een gevaarlijke escalatie als Oekraïne tot de NAVO zou toetreden.

Vredesonderhandelingen gesaboteerd
Voor Moskou was het niet de bedoeling om het hele land te bezetten, daar was het Russisch leger niet toe in staat. Wel hoopte het Kremlin met een snelle verovering van de oostelijke provincies en een omsingeling van Kiev de Oekraïense regering onder druk te zetten om tot snelle vredesonderhandelingen te komen. Het leek er aanvankelijk op dat dit plan zou slagen en dat de oorlog snel voorbij zou zijn. Zelensky leek bereid om toegevingen te doen, maar de VS en het VK dwarsboomden die plannen.

Rusland verzwakken
Washington zag in de oorlog een unieke kans om Rusland te verzwakken. Daartoe moest het land zwaar bewapend worden en moest er gevochten worden 'tot de laatste Oekraïner'. Daarnaast werden draconische economische sancties opgelegd aan Rusland. Europa volgde zoals gewoonlijk slaafs Uncle Sam.

Europa de grote verliezer
De lokale oorlog vervelde tot een heuse proxy-oorlog, dat wil zeggen dat een grootmacht - de VS en Europa in dit geval - niet zelf vecht, maar de oorlog uitbesteedt aan een lokaal leger. In een onbewaakt moment zei Annalena Baerbock, de Duitse minister van Buitenlandse Zaken: 'Wij voeren oorlog tegen Rusland.' Oekraïne kreeg voor tientallen miljarden euro wapens en de verwachting was dat Rusland snel door de knieën zou gaan, zowel economisch als militair. Maar dat was een serieuze misrekening. Rusland hield op beide vlakken stand en kreeg militair meer en meer de overhand.

Economisch gesproken is Europa het grootste slachtoffer. De Europese landen sneden zich af van het goedkope Russisch gas en voerden voortaan veel duurder gas in uit de VS. Het resulteerde in een energiecrisis met alle economische gevolgen van dien. De Europese landen leverden ook voor tientallen miljarden euro steun aan Oekraïne.

Wat nu?
Toen kwam Trump op de proppen met een vredesvoorstel. Trump wil snel komaf maken met deze oorlog omdat hij zich wil concentreren op de echte rivaal: China.In de demarche van Trump worden zowel Oekraïne als Europa buitenspel gezet. Nog nooit is de vazallenstatus van Europa zo pijnlijk in de verf gezet.

Door de VS slaafs te volgen heeft Europa na de val van de Sovjet-Unie nagelaten om een evenwichtige veiligheidsstructuur te construeren, waarin ook Rusland een plek kan krijgen. Nu het gedumpt wordt door Washington ontstaat er een historische kans om een eigen, onafhankelijk koers te varen.

Europa staat voor een keuze
Europa staat daarbij voor een historische keuze. Trump en het militair-industrieel complex sturen aan op militarisering van het Europese continent. Zij krijgen voorlopig gehoor: de meeste Europese leiders blijven zweren bij de harde confrontatiepolitiek met Moskou, terwijl Washington die zelf al achterwege heeft gelaten. Dat oorlogspad zal de spanningen in het Europese continent alleen maar doen toenemen en gaat ook ten koste van onze welvaart. De geplande oorlogsinspanningen zullen de Europese landen honderden miljarden euro kosten, ten koste gaan van pensioenen, gezondheidszorg en onderwijs.

Zal Europa eindelijk in staat zijn om een eigen onafhankelijke koers te varen los van de VS en kiezen voor welvaart en een evenwichtige veiligheidsstructuur op het continent of laten we ons meesleuren in de oorlogskoorts? Het antwoord op deze vraag is cruciaal voor welke toekomst we tegemoet gaan.

'Deze bijdrage is gelicenseerd onder een Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel-GeenAfgeleideWerken 2.0 België licentie'.

Bron: De Wereld Morgen