9-7-2024 Is de oorlog in Oekraïne een imperialistische oorlog van Poetin? Of speelt de uitbreiding van de NAVO richting Rusland een rol? Als dat laatste het geval is, liggen onderhandelingen over een compromis tussen de Russische regering en de regeringen van de Verenigde Staten en andere NAVO-landen voor de hand. Lees het historisch overzicht van journalist en filosoof Andreas von Westphalen op Telepolis.
Wat heeft de uitbreiding van de NAVO betekend voor de oorlog in Oekraïne?
Welke rol heeft de uitbreiding van de NAVO gespeeld bij de oorlog in Oekraïne? En wat kunnen we daarvan leren voor het stoppen van de oorlog? Deze vragen stelt Andreas von Westphalen op Telepolis.
December 2021
In december 2021 vroeg Rusland de NAVO garanties om Oekraïne en andere landen die vroeger onderdeel waren van de Sovjet-Unie niet in het bondgenootschap op te nemen. De Verenigde Staten wezen de vraag van Rusland af. 'We hebben de Russische regering laten weten dat staten het recht hebben hun eigen veiligheidsregelingen en allianties te kiezen', zei de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken in januari 2022. Daarop verklaarde de Russische regering dat haar bezwaren tegen een NAVO-lidmaatschap niet serieus werden genomen. En dat Rusland 'maatregelen van militair-technische aard' zou nemen, schrijft Andreas von Westphalen. Op 24 februari viel Rusland Oekraïne aan.
Niet-geprovoceerde oorlog
Vanaf 24 februari benadrukten de landen van de NAVO dat Rusland een niet-geprovoceerde imperialistische oorlog was begonnen. En dat het Russische idee dat de uitbreiding van de NAVO een rol speelt, Russische propaganda is.
Stoltenberg
Maar in de zomer van 2023 zei secretaris-generaal Jens Stoltenberg van de NAVO dat de uitbreiding van de NAVO juist wel een essentiële rol speelde in de oorlog: 'Poetin wilde dat wij de belofte zouden ondertekenen om de NAVO nooit uit te breiden. Hij wilde dat we onze militaire infrastructuur zouden verwijderen in alle landen die sinds 1997 tot de NAVO waren toegetreden. Met andere woorden, in de helft van het NAVO-gebied, in heel Midden- en Oost-Europa, moesten we een soort B-lidmaatschap of tweederangslidmaatschap invoeren. We hebben dat afgewezen. Dus trok hij ten strijde om te voorkomen dat de NAVO zijn grenzen zou bereiken', citeert Andreas von Westphalen de secretaris-generaal.
Istanboel
Vlak na het begin van de oorlog onderhandelden Rusland en Oekraïne in Istanboel over een snel einde van de oorlog. Rusland bleek bereid een EU-lidmaatschap van Oekraïne te accepteren, eerder een rode lijn, mits de belangrijkste rode lijn, lidmaatschap van de NAVO, gerespecteerd zou worden.
De Oekraïense onderhandelaar David Arakhamia zei daar later over: 'Rusland heeft in Istanboel tot het laatste moment gehoopt dat ze ons konden dwingen een overeenkomst te ondertekenen waarin we neutraliteit zouden aanvaarden. Dat was voor hen het allerbelangrijkste. Ze waren bereid de oorlog te beëindigen als we, net als Finland, neutraliteit zouden aanvaarden en ons zouden verplichten geen lid te worden van de NAVO.'
2008
Een paar dagen voor de NAVO-top in Boekarest in 2008 waarin het NAVO-lidmaatschap van Oekraïne en Georgië werd aangekondigd, stuurde de huidige CIA-directeur Michael Burns, destijds ambassadeur in Moskou, een telegram aan zijn regering in Washington: 'De toetreding van Oekraïne tot de NAVO is de duidelijkste van alle rode lijnen voor de Russische elite en niet alleen voor Poetin. In de ruim twee en een half jaar dat ik met belangrijke Russische functionarissen heb gesproken - van agitatoren in de donkere hoeken van het Kremlin tot de scherpste liberale critici van Poetin - heb ik nog niemand gevonden die de toetreding van Oekraïne tot de NAVO als iets beschouwd anders dan een directe uitdaging van de Russische belangen.'
Boris Jeltsin
Al in 1995 liet president Boris Jeltsin, de voorganger van Vladimir Poetin, aan de Amerikaanse president Bill Clinton weten: 'Het is een nieuwe vorm van omsingeling nu het enige overgebleven blok uit de Koude Oorlog zich uitbreidt naar de Russische grenzen. Veel Russen hebben een gevoel van angst. Wat wil je bereiken als Rusland je partner is, vragen ze? Ik vraag ook: waarom wil je dit doen? We hebben een nieuwe structuur nodig voor de Europese veiligheid, niet de oude.' 'Voor mij zou het verraad aan het Russische volk zijn, als ik ermee zou instemmen dat de grenzen van de NAVO zich uitbreiden richting Rusland.'
Michael Gorbatsjov
Ook Jeltsins' voorganger Michael Gorbatsjov voelde zich bedrogen door de NAVO, schrijft hij in zijn laatste boek: 'Rusland had het volste recht om te eisen dat de andere partij niet alleen handelde in overeenstemming met de letter, maar ook in de geest van de overeenkomsten en toezeggingen van die tijd. Maar het wederzijdse vertrouwen dat met het einde van de Koude Oorlog was gegroeid, werd een paar jaar later ernstig geschokt door het besluit van de NAVO om zich naar het oosten uit te breiden. En Rusland kon hierop geen antwoord vinden.'
Wat betekent dit
Als de NAVO de Russische bezwaren tegen de uitbreiding van de NAVO serieuzer had genomen, wat betekent dat dan voor de situatie nu? Kan dat betekenen dat er ruimte is voor onderhandelingen tussen de NAVO en Rusland? Betekent dat dat het mogelijk is compromissen te sluiten die aanvaardbaar zijn voor de NAVO en de Russische regering? Dat de NAVO en Rusland mogelijk overeenstemming kunnen bereiken over een gemeenschappelijke veiligheidsstructuur in Europa?
Gesprekken tussen Rusland en de Verenigde Staten en de NAVO over een compromis als alternatief voor een voortdurende uitputtingsoorlog en een verdere vernietiging van Oekraïne liggen dan voor de hand. Ook nu in Oekraïne een andere windt opsteekt, nu in de bevolking de weerzin tegen de oorlog toeneemt. En de regering voorzichtig begint in te zien dat gesprekken met de Russische regering onvermijdelijk zijn.
Bron: Telepolis