15-3-2022 Oekraine's president Zelenski wil doorvechten "tot het einde", het zou beter zijn om juist direct de wapens neer te leggen om verder bloedvergieten te voorkomen.

Na drie weken oorlog zijn er volgens persbureau Reuters inmiddels 14.000 mensen gedood, zijn er 2,7 miljoen vluchtelingen, 1700 gebouwen in puin en is er voor meer dan 110 miljard euro schade. De oorlogstrauma's van wat deze dagen in Oekraine gebeurt zal nog decennia doorwerken. In heel Europa worden de defensiebudgetten ondertussen verhoogd, voor jaren zijn de relaties met Rusland totaal verstoord.

Zodra er gevochten wordt lijkt een oorlogsdrift zich van ons meester te maken: de nuance verdwijnt, er moet gekozen worden tussen goed en kwaad. De complexe realiteit doet er niet meer toe, noch de oorzaken van het conflict. In tijden van oorlog wordt ook taal een wapen: "Wie ons niet militair wil steunen, kiest ervoor dat ons volk langzaam sterft", zegt Zelenski. Het klinkt als een logische redenering, maar het klopt niet. Niemand wil dat de bevolking in Oekraïne langzaam sterft, maar het appel is duidelijk: als je om ons geeft steun je ons met wapens, whatever it takes. Ook Nederland toont begrip voor de smeekbede van Zelenski om de Poolse straaljagers, en voelt mee met Finlands' wens NAVO lid te worden. Wat beide een levensgevaarlijke escalatie zou betekenen.

Oekraïne is deze oorlog niet begonnen, maar elke dag dat Zelenski er voor kiest om de ongelijke strijd verder te voeren draagt ook hij de verantwoordelijkheid voor de doden die vallen, de ontheemden die moeten vluchten, de vernietiging van zijn land. Doorvechten is misschien stoer, maar de bevolking van Oekraïne en de soldaten aan beide kanten betalen daarvoor een afschuwelijke prijs. Nu de wapens neerleggen is niet stoer, maar betekent wel het einde van het tomeloze geweld en de vernietiging van Oekraïne. Al zou het hem zijn leven kosten, de oorlog opgeven zou Zelenski onsterfelijk maken, een echte held. Je land verdedigen klinkt nobel, maar wat als de prijs daarvoor een totaal verwoest land is? Met nog eens tienduizenden doden en nog eens miljoenen vluchtelingen?

Uit de eerste dagen van de oorlog blijft één fragment uit het NOS-journaal me steeds bij: een gevangen genomen Russische soldaat wordt ergens in Oekraïne ondervraagd: "Hoe oud ben je?" Antwoord: 21 jaar. "Waar kom je vandaan?" Uit Petersburg. "Wat doe je hier?" Ik ben gestuurd. "Wat wil je?" Ik wil naar huis. Volgens de voice over zou de jongen daarna zijn geëxecuteerd. Zowel in Rusland als in Oekraïne is militaire dienstweigeren uiterst moeilijk. Soldaten hebben geen keus, de politieke leiders wel. Zoals Bob Dylan in 1963 al schreef in zijn lied 'Masters of war': "you put a gun in my hand and you hide form my eyes."

Oorlog is verschrikkelijk, en de volgende geweldsuitbarstingen dienen zich al aan: Moldavië, Georgië, de Baltische Staten, Taiwan. Storten we de wereld verder in oorlogsgeweld? Ik put liever hoop uit het geweldloos verzet waarmee Gandhi de Engelse overheersing van India bestreed, Marten Luther King een einde maakte aan de rassenscheiding in de VS, de wereldwijde massaprotesten een einde maakten aan de Vietnamoorlog, en vreedzaam protest van de Oost Duitsers in 1989 de Berlijnse Muur deed instorten.

Volgens de internationale dienstweigerorganisatie WRI (opgericht in 1921) hebben inmiddels meer dan 1,1 miljoen Russen een anti oorlogsverklaring getekend van de Russische mensenrechtenactivist Lev Ponomarev. In Oekraïne riep Yurii Sheliazhenko van de Oekraïense Pacifistische Beweging al drie dagen na het begin van de oorlog op tot geweldloze actie, waar anderen vaak alleen militaire oplossingen zien. Een neutraal Oekraïne ziet hij als de beste keus voor de toekomst. Zij weten dat geweld altijd nieuw geweld oproept, de geschiedenis staat er bol van. Pacifisme is geen populair idee in tijden van oorlog, maar het zijn niet de minsten die er in geloofden en het in praktijk brachten: van Jezus van Nazareth tot Albert Einstein, van John Lennon tot moeder Theresa. Noem ze idealisten, zonder hen is de wereld echt verloren.

Nu stoppen met de oorlog is de enige keuze. Heeft Putin dan zijn zin? Nee, hij erft, mocht hij de Oekraine geheel willen bezetten, een land met 44 miljoen dissidenten. Dat is zelfs voor dictator een nachtmerrie.

Dit opiniestuk is ook verschenen in het Dagblad van het Noorden.

Auteur: Willem de Haan, socioloog, oud dienstweigeraar en journalist